Vir my blogmaats

Hierdie jaar was op en af: soms effens moeilik, soms wonderlik. Steeds kon ek hier daarvan kom vertel en het julle meelewende kommentaar my moed gegee, of my vreugde beaam.

Tussendeur was daar die heerlike ontvlugting van die Towerinne se eskapades.

Nou is baie van my blogmaats op pad iewers anders heen vir die vakansie. Self vertrek ek en my gewese skoonsus oormore op ‘n epiese reis na Ierland, om by Middelkind en sy gesin te gaan kuier.

Coenie de Villiers het die mooiste gedig geskryf, waarin ‘n reis deur Suid-Afrika uiteindelik ‘n lewensreis word. Ek deel dit graag met julle, met erkenning en diepe bewondering vir die kunstenaar se verstommende talent.

Gebed van ‘n reisiger – Coenie de Villiers
– vir diegene wat elders bly of wat familie of vriende het wat oral om die wêreld nes gemaak het.
Sny vir my, o Heer, ‘n wandelstok of twee
Uit die woud by Tsitsikamma
en loop dan met my mee
Oor die vlaktes van die Groot Karoo,
oor die berge van Natal
Langs die kus af tot by Vleesbaai,
tot by die groen van Riversdal.
Brand die hemel van die Vrystaat
in my hart se dagboek in.
Laat my nooit die lug vergeet nie
wat aan die horison begin.
En Heer, is dit dieselfde son
wat by my reis se einde skyn?
Behou mens steeds die reuk van reën
as jou geheue dalk sou kwyn?
Want ek vrees mos nie die vreemde nie,
selfs die afstand laat my koud.
By U is daar geen leemte nie,
U bly steeds my behoud.
Al reis ek oor die sewe seë –
skuif kontinente stil verby
Sal ek my voetval op U rig,
my in die reis verbly.
Maar ek vrees tog wel die eensaamheid,
ek skrik die groot alleen
Dis dán wanneer U my moet dra
want U weet ek gaan daarheen.
Laat die sterre dus my kompas wees,
en U steeds my ware Noord –
Lei elke voetstap van my reis, o Heer,
want dit is soos dit hoort.

Die dag toe ek vir myself geskrik het

Toortsie se wonderlike prentjie van ‘n angsbevange stranddorper met die opskrif: “Brace yourselves, the Vaalies* are coming!” het my lekker laat giggel – maar dit bevat ‘n groot waarheid. Self was ek vele jare een van daardie bende wat die lewe van plaaslike mense kom versuur het.

Wanneer mens met kind en kraai in ‘n strandhuis vakansie hou, is daar geen sprake van “luilekker” nie. Die seelug en swemmery sorg dat die spulletjie soos sywurms al wat voorkom, verorber. Die kombuisie is piepklein en daar is geen wasmasjien nie, wat elke derde dag ‘n besoek aan die wassery beteken. In ‘n vergeefse stryd teen sand, vee mens jou omtrent besimpeld. “Nou gaan ons braai” is als goed en wel, maar raai wie maak die bykosse en was die skottelgoed?

Die strand is tjok-en-blok vol mense en ‘n oor-entoesiastiese platejoggie laat ons ore tuit met die vreeslikste musiek via sy kolossale luidsprekers. (Die arme jongeling was nogal verleë toe ek, na aan trane, vir hom gaan vertel het hoe verskriklik graag ek net die see se geruis sou wou hoor…nou nie dat dit enigsins gehelp het nie.)

Met dié dat die hele Gauteng se Valies nou op die kuspaaie rondrits, is die verkeersknope waarmee mens die hele jaar lank gesukkel het, eenvoudig na die stranddorp verplaas en sit mens, vir die soveelste keer op pad na die supermark, maar weer in die verkeer vas. Die enigste verskil is dat hierdie paaie hoegenaamd nie gerat is vir die volume motors nie.

Die dag na Kersfees is ek al vodde vakansie gehou. So sit ek maar weer in die tou motors op soek na vars brood om gister se ham op te plak. Die bakkery se broodrakke is dolleeg, maar ‘n kennisgewinkie beloof dat daar om drieuur die middag ‘n nuwe baksel sal wees. Ek pak die ent terug huis toe aan en klok later die dag om vyf voor drie weer by die bakkery in.

Die plek is stampvol, erger as op die strand, en toe die broodrakke se wieletjies aangerol kom, stu die massa vorentoe. ‘n Wilde gees neem van my besit en ek lê onbeskaamd elmboë in om nader aan daardie begeerlike brode te kom. Dis elke man/vrou vir hom-/haarself en die duiwel haal die laaste een! Ek gryp ‘n brood in elke triomfantlike hand en sit af na die kassier toe, min gepla oor diegene langs en agter my.

Agterna het ek met ontsetting besef hoe die oerdrang om oorlewing my daardie middag gedryf het. En daai brode het nie eens ‘n enkele diamantjie bevat nie…

* Afgelei uit die vorige naam van SA se noordelike provinsie “Transvaal”.

Vir Seegogga: Perlemoenfees

Seegogga se feestelike perlemoenonthaal het my aan my heerlike kennismaking met hierdie eksotiese gereg laat terugdink.

Ons kinders was klein en Gewese Liefling het sy gesinnetjie by hom laat kom bly in Kaapstad, waar hy tydelik gewerk het. Hermanus het daardie jaar ‘n perlemoenfees gereël waarvoor spanne kon inskryf. Hulle moes eers self die perlemoen uithaal en dan op die rotse van die ou hawe kom voorberei (spierwitskoon skrop en met allerhande tegnieke sagmaak) en oor ‘n vuurtjie gaarmaak volgens ‘n resep van hulle eie keuse. GL se kantoor het ingeskryf en die manne het die nodige duikgerei gaan huur. Die spanleier was ‘n gesoute seekenner, maar die res was volslae amateurs. Die spanleier het met ‘n motorbootjie by die sloep ingevaar gekom en die res van die spanlede moes van die ou hawe af in die rigting van die boot swem, terwyl hulle perlemoen uithaal. (Hoogs oneties, dog uiters verstandig, het die spanleier ‘n klomp perlemoene op die boot versteek, wat hy op strategiese punte in die see gegooi het, sodat die perlemoenduikers dit ewe gemaklik kon oppik en in hulle sakkies bêre.)

GL het later vertel hoe die gewigte wat die verhuurder van duiktoerusting vir hom gegee het, veroorsaak het dat hy soos ‘n klip gesink en toe maar op die bodem aangestap het tot by die boot, waar sy spanmaats hom moes ophys en aan boord sitgemaak het. Daar was geen sprake van perlemoen “uithaal” nie, oorlewing was sy enigste oorweging.

Salig onbewus van hierdie drama het ek en die twee kleuters op die rotse gespeel. Ons dogtertjie was so in haar skik met haar nuwe paddavoetjies dat sy verseg het om dit uit te trek: kapliks, kaplaks het sy tussen die mense rondgeloop. So ‘n dag het darem maar ‘n heerlike gemoedelike atmosfeer: orals waar sy gekom het, het sagte glimlaggies van die besige perlemoenbewerkers haar begroet.

Later, rasend honger, kon ek by die verskillende stalletjies gaan proe: perlemoenfilette, geurige stoweperlemoen, gemaalde perlemoen… Dit was seker die avontuurlikste geëet van my lewe, onder ander omstandighede sou ek maar vir roereier gevra het…

Iewers het ek twee kiekies van hierdie heuglike dag:
1. GL wat in volle duikmondering staan, slaggereed met sy duikbril op die voorkop en gewigte om die middel, met ‘n taamlik onstuimige see in die agtergrond.
2. GL in ‘n opvoustoel, duikpak oopgerits en halfpad uitgetrek sodat dit soos ‘n vrot vel om hom hang. Hy sit langbeen agteroor op sy stuitjie en mens kan sien die man is moeg; trouens, so gedaan dat die res van die span maar die perlemoen moes skrop en bewerk.

Vir VirgoC: ‘n Herinnering

Die ou Dakota daar langs die Gariepdam het my aan een van my mees onbesonne avonture laat terugdink.

Begin 1979. Daar is ‘n paar vliegtuigsitplekke so dwarsweg vasgesit net langs die Hercules se deur; verder is die binnekant met “hoenderneste” behang – stewige seilraamwerke waarop die troepies in vier lang rye so met die lengte van die vliegtuig af vir mekaar sit en kyk. Party keer terug vir ‘n tweede of derde toer in Suidwes, ander is heeltemal groen en weet glad nie wat om te verwag nie.

F klim by die vliegtuig in, getooi in ‘n sagte voile-tentrokkie met sulke pante voor af, wat veronderstel is om haar baba-boepie weg te steek (aan die einde van die sewentigerjare van die vorige eeu was daar geen sprake van die noupassende swangerkleertjies wat deesdae gedra word nie). Haar man is drie maande lank grens toe gestuur en hy oorweeg dit om langer te bly; daar is ‘n hele dorpie vir die staandemaglede se gesinne ingerig, sulke lang karavaanhuise wat semi-permanent staangemaak is. Die motivering vir F se reis is om te gaan beleef of sy kans sien vir ‘n lewe in die boendoe te midde van die bosoorlog.

Sy sit die drawiegie met haar babadogtertjie sommer so skuins voor haar op die plankpaadjie neer, waaronder mens die gestroopte dop van die vliegtuig kan sien. Hier is geen bekleding of panele om die binnekant te versag nie, want elke stukkie onnodige gewig is verwyder. Die Hercules se enjins begin te dreun en stadig skud die swaar ou walvis van die lug die swaartekrag af, kry doelgerig koers na die noorde.

Op Oshakati klim baie van die troepies af. ‘n Paar nuwe passassiers klim op, maar die vliegtuig is nou aansienlik leër soos dit verder vlieg – noord, steeds noord… Skielik, sonder waarskuwing, voel dit asof die vliegtuig val! F sou later hoor dat dit die landingstegniek is om ‘n moontlike vuurpylaanval te fnuik. Die manne in daai vliegtuig kon bly wees dat sy haar stem weggeskrik het, anders het hulle ore getuit. Die Hercules kom tot stilstand en wanneer die deur oopgaan, staan Gewese Liefling daar vir sy gesinnetjie en wag, bruingebrand en maerder in sy bos-uniform, met sy mooi druipsnor (onthou, dis die sewentigs) en sy oë vol liefdevolle verwelkoming.

Die volgende week is vol hoogtepunte:
Aandete by een van sy vriende, ‘n pannekoekaand by iemand anders. ‘n Braai waar die troepies die hele stapel roosterbroodjies wat F gemaak het, tot oneetbaarheid verskroei. ‘n Aand in die kroeg waar GL ‘n toekenning ontvang. Die baba is moeilik en een van die vrouens bied aan om met haar in haar stootwaentjie te gaan stap, sodat F die seremonie sonder steurnis kan geniet.

Laat een middag sit GL, F en die dogtertjie buite hulle tydelike karavaanhuis op die gras, toe hulle ‘n onmiskenbare beweging sien: ‘n groterige slang wat vinnig aangeseil kom. Instinktief gryp F haar kind en hardloop na die huis toe. Die slang beland onder die karavaan, vanwaar dit maklik by die huis sou kon inglip. Daar maak GL dit met ‘n klip vankant – die uiterste dapperheid, in ag genome dat GL ‘n dodelike vrees vir slange het. Sy makkers eien die slang die volgende dag as die een of ander soort kobra.

Die dag toe hulle moet terugvlieg, kom staan die vlieënier by F in die kajuit en ginnegaap. Sy is nie nou meer die onbekende passasier wat op Waterkloof opgeklim het nie. Al te gou is sy en die dogtertjie en die boetie-op-pad weer tuis. Op die ou einde besluit GL om nie die pos op die grens te aanvaar nie, sy loopbaan volg ‘n ander koers.

Naskrif: Wanneer ek lees oor die wroeging wat sovele van die troepies van destyds nog steeds verduur, maak dit my oneindig hartseer dat soveel goeie bedoelings, opregte idealisme en patriotisme tevergeefs verspil is. Ek gaan nie betrokke raak in ‘n debat oor die destydse bosoorlog nie, dis ‘n onderwerp wat in elk geval liefs vermy moet word. Maar met die kennis wat ons gehad het, het ons ons bes gedoen…

Vanuit my status as ouma wonder ek oor my mammie: hoe het sy dit reggekry om my en haar een-en-‘n-halwe kleinkind op daardie ekskursie te laat gaan, sonder ‘n enkele beswaar of vermaning?

Vir Woordnoot: Die litroos

Terwyl ek so aan die stories lees wat jou muse oor jou kom uitstort het, roer iets aan jou rooiblomprentjie elke keer my hart op ‘n diep-onbewuste vlak. Vandag kyk ek mooi daarna en besef: dis mos daardie groot litroos wat tweemaal per jaar uitbundig aan die growwe blare van die afgeskeepte ou plant uitbars!

Ek is hopeloos met plante, dis suiwer genade as selfs die gehardste vetplant my “sorg” oorleef. Een so ‘n dapper plant – einste so ‘n rooi litroos − het my op ‘n baie donker tyd in my lewe weer moed gegee.

Dis vroeglente en ek en my dogter ry na die huis wat ons moes ontruim om vir oulaas ‘n paar goed te gaan oplaai. Wenend dwaal ek deur die ruimte waar ons ons gesin grootgemaak het. Ek huil oor die muurskildery in my kind se kamer en oor die tuinplan wat toe nooit ten uitvoer gebring is nie. Ek kyk deur ons kamervenster na die slykgroen swembad wat in gelukkiger dae koel en blou geskitter het. Ek strompel oor die dorre gras om my arms om die silwer-eik te gaan slaan, toe die helderrooi skouspel my tot stilstand ruk:

Aan elke blaar van die plant in die witgeverfde pot pryk die sysagte skarlaken blomme met die pragtige liggeel meeldrade, ‘n kleuruitbarsting in die vaal verwaarlooste tuin. Dit slaan my asem weg.

“Kyk, Liefie, kyk!” Met my arm om my staatmakerkind se skouers staan die twee van ons oorstelp deur die verbete skoonheid van hierdie bloeiende plant. Met my laaste bietjie stem kry ek dit uit:

Nogtans sal ek jubel…

In die oomblik…

Vroegaand sit Laatlam met sy rekenaar op die skoot en werk. In die warm skemering van die kersboom se liggies bemerk ouma haar kleindogtertjie, waar sy met die armpie styf om haar pappa se nek op die stoelleuning sit. ‘n Oomblik van vertedering; ‘n opwelling van oneindige liefde…

Verspotte Frannie

Soos gebruiklik, sit Frannie in die middel van die giggelgroen bus en nabetragting hou – dié keer sommer oor twee kuiers: Calitzdorp en Gariep. Die werklike lewe het haar so ietwat gepootjie – daar was skaars kans om Positief se Karootrippie te geniet.

Al wat sy eintlik van die hele motorfietskavalkade daar rondom Calitzdorp kan onthou, is die heerlike geborgenheid toe Positief haar “natuurlik” saam met Silver op sy Harley laat ry het. Frannie skud opnuut haar kop oor die “smug married people” á la Bridget Jones, wat skynbaar net nie beséf hoe gelukkig hulle is om el-ke lie-we dag van-self-spre-kend ‘n maat te hê nie! Sy klik ergerlik met haar tong, wanneer sy onthou dat sy self vele jare lank deel van daardie bevoorregte, onnosele brigade was.

Verspotte Frannie gee so ‘n giggelsnorkie, dit klink so bietjie soos ‘n kat wat haar in ‘n piering room verlekker. Dat sy nou tot hier op haar oudag moes wag om te weet hoe ‘n klap op die boud voel!