• About
  • Oor Tannie Frannie

Tannie Frannie

~ My terapie vir oudword

Tannie Frannie

Monthly Archives: Augustus 2017

Lê-Jou-Eier: Idiome

29 Dinsdag Aug 2017

Posted by Tannie Frannie in Uncategorized

≈ 15 Kommentaar

Die eerste Lê-Jou-Eier-uitdaging het my onmiddellik aan ‘n bepaalde deel van my kosbare vriendin dr. Helena Liebenberg se navorsing laat dink. Oor die jare het sy as Afrikaanse taalkundige die herkoms van Afrikaanse idiome op verskeie terreine nagespeur en met die interessantste gegewens vorendag gekom. Mens kry ‘n idee van haar verstommende hardwerkendheid as jy besef dat hierdie soort navorsing vir haar soos ontspanning was!

Uit die middeleeue het Afrikaans idiome soos die volgende geërf:

In die bresse tree – Wanneer ‘n middeleeuse stad onder beleg was en die aanvallers daarin kon slaag om ‘n gat (“bres”) in die stadsmuur te maak, het die verdedigers letterlik in die bresse getree deur in die opening te gaan staan om die vyand af te weer. Hieruit het die figuurlike betekenis ontwikkel, sodat ons vandag vir iemand in die bresse tree deur daardie persoon te ondersteun of te beskerm.

Witvoetjie soek – In die middeleeue was dit die gebruik om diere met wit voete tolvry deur die stadspoorte te laat gaan; dit was dus voordelig om so ‘n dier te besit. Hieruit het die betekenis ontwikkel van voordeel oor die algemeen na te jaag.

Ons vergeet soms dat ons voorouers op seilskepe die lang reis na die suidpunt van Afrika moes aanpak. Uit die skeepvaart kom uitdrukkings soos:

Die loef afsteek – Wanneer een skip aan die windkant (=loef) van ‘n ander skip beland het en dus letterlik die wind uit sy seile geneem het, het dit die ander skip bedroë gelaat. Wanneer mens dus iemand die loef afsteek, oortref jy daardie persoon.

Van bakboord na stuurboord – Van die linkerkant van ‘n skip na die regterkant; as mens iemand van bakboord na stuurboord stuur, jaag jy hom rond en bont, oftewel hot en haar.

Na die reise per skip het die reise per ossewa gekom:

Hot en haar – Hot het na die linkerkant van die span trekosse verwys en haar na die regterkant.

Dit hotagter kry – Die osse wat heel agter getrek het, was die maklikste om m.b.v. die sweep aan te jaag. Gewoonlik is die sterker os regs ingespan, sodat die os op hotagter die swaarste gekry het.

Lunsriem – Dit was ‘n riempie (=strokie vel) wat om die pen (=luns) gebind was wat die wawiel aan die as vasgehou het. Uiteraard het hierdie riempie baie vuil geword, sodat dit ‘n erge belediging is as mens iemand as ‘n lunsriem beskryf.

So bewaar ‘n taal se idiome reste van die sprekers se geskiedenis…

Hoe jammer is dit tog dat jongmense se oë dieselfde onbegrypende uitdrukking kry wanneer hulle party van hierdie uitdrukkings hoor as wat myne kry wanneer iemand vir my probeer verduidelik hoe om ‘n “riemout” te gebruik…

Om die inskrywings van verskillende bloggers in Lê-Jou-Eier te geniet of om self ‘n eier te kom lê wat ons kan uitbroei en grootmaak, kliek op die volgende InLinkz skakel:

 

Vir die reëls van hierdie eier-boerdery, om raad te kry oor hoe om deel te neem en om elke week se aankondiging van die nuwe onderwerp te sien, besoek die volgende skakel by Dis Ekke.

Nuwe onderwerpe word aangekondig elke Donderdag om 12:00 en sluit outomaties na een week.

Tafels

20 Sondag Aug 2017

Posted by Tannie Frannie in Uncategorized

≈ 9 Kommentaar

Die stoflap vee oor ou merke op hierdie stewige tafel, wat my kind vir haar pers VSA-eetkamer aangeskaf het. Voordat dié soliede stuk hout hier tuisgekom het, het dit iewers anders diens gedoen. Watter kindjie het huiswerk daarop gedoen en die gomletseltjie veroorsaak? Watter skraap is dit daardie en wat het dié dag gebeur? So gaan swerf my gedagtes oor tafels deur vele jare…

Die Edwardiaanse tafel van my ouma, uit my tantes se huis, staan nou in Laatlam se huis. Dis eintlik te laag vir hedendaagse mensgroottes – jy moet mooi versigtig gaan sit, anders stamp jy jou dye ‘n bloukol. Saans by lamplig het die groot gesin formeel daarby aangesit en laterjare het my tantes vir hulle sussie en haar gesin aandete of Sondagmiddagkos daarop voorgesit. Van my vroegste herinneringe aan sorg en geborgenheid sentreer rondom daardie tafel.

Daar staan nog ‘n tafel in Laatlam se lapa: my mammie se eerste eetkamertafel in haar eie huis. Die blad is gelamineerde hout wat nou al afskilfer van jare se rondswerwe saam met my. Toe ek en my woonstelmaat as jongmeisies ons ouers en vriende onthaal het, was dit op hierdie tafelblad. Die tafel het rond en bont saam met my getrek en is nou nog nie lendelam nie. Mag sy nooi tog ook maar so sterk bly staan!

Skielik onthou ek die onstewige goedkoop planktafeltjie wat in my woonstelkombuisie langs die groen enemmelstofie diens gedoen het in die stormagtige jare van my laat-twintigs. Wat sou daarvan geword het? Waar is die mandjietafeltjie wat my jare lank gehelp het om bo in kaste by te kom? Die koffietafel met die bal-en-klou-pote? Kleiner meubels is so weerloos, hulle word so maklik agtergelaat.

Dit gebeur nie sommer met ‘n lessenaar nie: lessenaars word amptelik aan nuwe bewoners oorgedra, soos wat met ‘n digtersvriend se lessenaar gebeur het. Ek het so gehoop dat die muse saam met die tafel sou kom, maar nee – steeds kan ek nie dig nie…

My pa se lessenaar het wel iets van sy hardwerkendheid oorgedra – lange ure se werk het ek op daardie tafelblad ingesit… Deesdae sit ek en speel op die krakende lessenaartjie van my tannie en soms sit my kleindogtertjie op my skoot en YouTube kyk. In die sagte hout het sy met ‘n balpunt gaatjies gedruk; dalk wonder iemand nog eendag wat daar gebeur het.

In my dogter se tweede huis – ‘n yslike “apartment” wat vir hulle as huisouers gereserveer is − staan ‘n pragtige nuwe eetkamertafel: donker hout met hoë pote, waarby vier swaar houtstoele pas. Daar kon ek met my “stars ‘n stripes”- fidget spinner sit en speel. Ag, ek verlang so na haar.

Haar naam is op die tafel van my hart geskryf.

About this blog

This blog is written in Afrikaans, a South African language that evolved from 17th century Dutch. I write in my mother tongue because it is also my heart's tongue, and a language that has been custom-made for life in this country.

Sleutelwoorde

Afrikaans Blogging 101 Om te skryf Ouma wees Persoonlik Toeka-Tokkel

Onlangse Bydraes

  • Afskeid en vertrek
  • Spoeg help vir alles
  • Misterie van die ou biblioteek, hoofstuk 17
  • Nou kan jy bestel:
  • Reën-reën-waar-is-jy-Woordsnoer

Blogs I Follow

Onlangse Bydraes

  • Afskeid en vertrek
  • Spoeg help vir alles
  • Misterie van die ou biblioteek, hoofstuk 17
  • Nou kan jy bestel:
  • Reën-reën-waar-is-jy-Woordsnoer

Nuutste kommentaar

Tannie Frannie oor Afskeid en vertrek
Tannie Frannie oor Afskeid en vertrek
woestynkind oor Afskeid en vertrek
coetzee2014 oor Afskeid en vertrek
Tannie Frannie oor Afskeid en vertrek

Argief

  • November 2019
  • Oktober 2019
  • September 2019
  • Augustus 2019
  • Julie 2019
  • Junie 2019
  • Mei 2019
  • April 2019
  • Maart 2019
  • Februarie 2019
  • Januarie 2019
  • Desember 2018
  • November 2018
  • Oktober 2018
  • September 2018
  • Augustus 2018
  • Julie 2018
  • Junie 2018
  • Mei 2018
  • April 2018
  • Maart 2018
  • Februarie 2018
  • Januarie 2018
  • Desember 2017
  • November 2017
  • Oktober 2017
  • September 2017
  • Augustus 2017
  • Julie 2017
  • Junie 2017
  • Mei 2017
  • April 2017
  • Maart 2017
  • Februarie 2017
  • Januarie 2017
  • November 2016
  • Oktober 2016
  • September 2016
  • Augustus 2016
  • Julie 2016
  • Junie 2016
  • Mei 2016
  • April 2016
  • Maart 2016
  • Februarie 2016
  • Januarie 2016
  • November 2015
  • Oktober 2015
  • September 2015
  • Augustus 2015
  • Julie 2015
  • Junie 2015
  • Mei 2015
  • April 2015
  • Maart 2015
  • Januarie 2015
  • Desember 2014
  • November 2014
  • Oktober 2014
  • September 2014
  • Augustus 2014
  • Julie 2014

Kategorieë

  • Afrikaanse blog
  • Uncategorized

Meta

  • Registreer
  • Meld aan
  • Inskrywingstoevoer
  • Kommentaarvoer
  • WordPress.com

Blog at WordPress.com.

My Mapstieks

"Eendag is vandag"

writingsofthebard

Gypsy Café

The Travelosopher's Home

Enelda

Sonder 'n masker

Bo-Karoo

oor die lewe in Vanwyksvlei

Koegas tot Parys

My lewe en reise van Koegas in die Noord-Kaap tot Parys in Frankryk.

Medicine Mommy

Stories & gedigte deur 'n dokter-vrou-mamma. Kom lees, lag & huil saam oor die uiterstes van ma-wees. - Alyssa Loftus ♡

Kreukels en plooie

Skryfsels oor en uit eie ondervindings

Kameel se gebabbel

Waar die hart van vol is, loop die mond van oor

deel-woorde

soms, net soms, waag 'n mens om gedinkte woorde te deel...

Dr. Christa van Staden

Trots Afrikaans

J.T. Strauss

Fiksieskrywer

Maanlig Waansin

'n Treinongeluk in stadige aksie

Poerdezmerdez

Menz. Lag of huil, menz bly menz.

Tapestry of Thought

Cilnette Pienaar weaves and unravels

Tall tales, truths and lies of a travellover

here I will share some humour, stories, advice that deals with travel, holidays and things travellers do.

Henri Meyer se Blog

Marc Latilla

"The best thing is surprising people, knowing that tomorrow it will all be forgotten" Regine Zylberberg

Engelroeper

Psalm 91:11 "Want Hy sal sy engele opdrag gee om jou te beskerm orals waar jy gaan. Hulle sal jou dra sodat jy nie eers jou voete teen 'n klip sal stamp nie. Selfs as jy leeus of slange teëkom, sal jy hulle doodtrap."

Mostly Birding

Adventurous Birding, Atlasing and Travel

Come Here To Me!

Dublin Life & Culture.

Pajamas met sokkies

Flikvlakke deur die woestyn

romanzalesers.wordpress.com/

Reismal

Avonture, humor en stories van ‘n Suid-Afrikaner wat gek is na reis

Earthworm Express

Unusual and untold stories from the world of food science, from the present and ages past.

TOK

I♥2CR8

Howie's Wildlife Images

Wildlife photography

I scrap 2

On Safari and More about photos and photography writing and life experiences....

ertjies

Stap ervarings

Nie vir kinders

Pierre en Sugnet se reis

Kluisenaarsklaviere

Denke oor die wêreld, sy plekke en sy mense. 'n Afrikaanse blog.

Life in the Overberg

A personal experience of living in the Overberg, Western Cape, South Africa. Copyright images: Herman van Bon Photography

DaisyKind

Sielsoeker

Vintage 1986

De Van Zijls in Nederland

De wel en wee van de Van Zijl gezin en hul avontuur in Nederland

Something Over Tea

Scribbles from my notebook

Pandora se Box

Trek aan jou rooi skoene, maak jou lippe pienk en dans met die lewe!

BB's Blog

Kruger Theron

Stories met Siel

Huilblog

'n skrywer se bêreplek

Liewe Persoon

Ons het almal iemand nodig om na ons te luister

De Oude Huize and our new chapter at Kameel Huise tussen Treine en tussen Spore

We are living the dream on a small village in the North West Province - KameelZA

Rwanda Memoires

Momente en wedervaringe in Rwanda

Penna se Praatjies

'n Blog deur Peter Pentz

Carpe Diem, An Imperfect Blog

My life at 75 and before and after

I Love Paris in the Springtime

Please, no rain. (Oops...too late.)

penpunt

Waar die hart van vol is …

Bondels Gedagtes

Lesse geleer, en stories uit my lewensreis

Country Living in Southern Africa

Sharing my life in Mozambique and all things country in Southern Africa

SEVEN CIRCUMSTANCES

Book Reviews & Essays on Literature

Privacy & Cookies: This site uses cookies. By continuing to use this website, you agree to their use.
To find out more, including how to control cookies, see here: Cookie Policy